Tác phẩm Nỗi Niềm Goncourt năm 1998

 

Tác phẩm Nỗi Niềm

Goncourt năm 1998

Tác giả : Paule Constant

Dịch giả : Hiệu Constant

NXB ; Hội Nhà Văn 2005

Chuyện xảy ra trong một tầng lớp mà ta quen gọi là tri thức. Bốn nữ nhân vật chính gồm một nhà văn, hai giáo sư giảng dạy ở một trường đại học nổi tiếng của nước Mỹ và một minh tinh màn bạc vang bóng một thời. Hẳn chúng ta đã quen nhìn tầng lớp của những con người này bằng con mắt ngưỡng mộ – họ là những con người khả kính, có trình độ uyên thâm, có học vấn sâu rộng và làm việc nghiêm túc với những quy tắc bất di bất dịch của giới…trí thức. Nhưng trong tác phẩm Nỗi Niềm, Paule Constant đã lội ngược dòng, bà đi sâu tìm hiểu vạch vòi đến tận chân tơ kẽ tóc, qua đó, thực chất đã được phơi bày. Thì ra trong tầng lớp cấp tiến này của xã hội cũng tồn tại muôn vàn những thứ cỏn con mà ta không dám gọi là tệ nạn, hay ganh ghét, hay đố kỵ, hay hiềm khích… vì sợ làm vấy bẩn những con người khả kính ấy. Chỉ giữa họ với nhau thôi, giữa bốn nhân vật chính trong truyện, ngoài việc cùng một tầng lớp « trí thức », họ còn là bạn vong liên, còn là những kẻ ngưỡng mộ nhau… Vậy mà chỉ trong có vài ngày chung sống dưới cùng một mái nhà, thì giữa họ đã nảy sinh bao mấu thuẫn, tư tưởng trái nghịch nhau. Lòng ghen ghét đố kỵ, chứng học đòi làm sang, chuyện đạo văn trong giới văn chương, rồi dè bửu lẫn nhau…đã phơi trần ra hết. Paule Constant đã rất thành công vạch trần bộ mặt thật ấy, và tác phẩm đã xứng đáng nhận giải thưởng Goncourt năm 1998. Và do Hiệu Constant đã giới thiệu và chuyển thể sang tiếng Việt, do Nhà XB Hội nhà văn cùng với sự giúp đỡ của Trung tâm văn hoá Việt – Pháp thuộc ĐSQ Pháp tại HN ấn hành đầu năm 2005.

 

***

Đoạn trích:

Mùa xuân ở xứ Kansas thật là lộng lẫy, từ sớm tinh mơ mọi vật đã loé sáng, nhấp nhoáng và giá buốt. Nền trời tím bủa ra những đám mây trắng dày đặc phớt hồng, gió thổi nhè nhẹ làm những đám mây đó chuyển dần sang màu vàng rực rỡ, gió cũng thổi tung từng đám bụi xanh, biến chúng thành màu nhạt dần trước khi đưa chúng trở lại với mặt đất, phấn hoa bay toả khắp nơi lấp lánh dưới ánh nắng, tất cả những thứ đó tạo thành một thứ hạnh phúc làm ta thấy lại thời thơ ấu, làm tâm hồn ta nhẹ nhõm lâng lâng. - Đó là một thứ hoang sơ trong lúc giao thời của buổi bình minh, đứng đằng sau cửa sổ đóng kín của phòng mình, Aurore lẩm nhẩm nói – giống như một trảng cỏ toả hơi sau cơn mưa : tất cả đều lấp lánh và loé sáng, mọi thứ đang tự đốt cháy âm ỉ. Cảnh thì đúng là châu Phi rồi - Aurore lại thốt lên - còn ta lại đang ở châu Mỹ !  sự vui sướng hoan hỷ đó làm chị rùng mình.

Trái tim của cả châu Mỹ đang hối hả đập rộn ràng đằng sau ngôi nhà gỗ, giữa một đám cỏ vuông, trên một cây cao mà chị chưa tài nào nhớ lại được tên, thân cây như bị uốn cong xuống bởi hằng hà xa số những đoá hoa màu hồng đang rùng rùng chuyển động do một con sóc kếch sù đang chạy nhảy chuyền từ cành này sang cành khác. Bầu trời dữ dội bị xẻ ngang dọc bởi một đôi cánh dang rộng màu tía, một con chim các-đi-nan màu đỏ rực vừa bay đến đậu trên đỉnh ngọn cây. Niềm vui tràn trề trong tâm hồn Aurore với một vẻ minh bạch, một sự chính xác và một tổng thể mà chị đã cảm nhận thấy từ lâu, từ khi chị còn là một cô gái bé xíu. Châu Phi, ôi châu Phi, xứ sở lạ kì - Chị lẩm nhẩm nhắc đi nhắc lại như một kẻ đang niệm thần chú nói lên niềm hy vọng của mình về một cuộc đời mới, chị lại ngắm nhìn cây hoa mà vẫn chưa tài nào nhớ ra nổi tên nó, con sóc vẫn nhảy chuyền cành, con chim khổng lồ vẫn đang đung đưa dải đuôi dài đỏ ối trong gió.

Chị không sao mở nổi cánh cửa sổ. Chị đang đứng trước một lớp kính đúp được chốt chặt bằng một hệ thống điện tử, mà hệ thống này cũng đồng thời điều khiển luôn cả hệ thống điều hoà nhiệt độ, máy pha cà phê, máy giặt quần áo và giàn máy tính của Gloria, chủ nhân của ngôi nhà. Aurore chợt nghĩ chị có thể đi ra ngoài bằng tầng trệt, qua cửa nhà bếp chỉ được đóng hờ bằng một cánh cửa gỗ dưới một lớp lưới sắt chống muỗi. Nhưng cơ quan đầu não điện tử cũng chốt luôn cả cánh cửa này. Từ cửa sổ nhà bếp ta có thể nhìn thấy một phần khác của khu vườn- khu trực diện của ngôi nhà. Phía bên kia đường là một ngôi nhà giống y chang được sử dụng làm nhà thờ xứ, cũng có một cây…Lúc này tên của cây đã chợt hiện đến trong trí nhớ của chị - Đó là cây Judé, tán cây xoè rộng có hàng ngàn những bông hoa nở hết cỡ phủ kín cả ngôi nhà. Một con sóc chạy rích rắc trên thảm cỏ, một con chim các-đi-nan đến đậu chấp chới trên ngọn cây làm những đám hoa rung chuyển, rập rờn như những con sóng lả lướt. Mỗi nhà có một cây Judé và một con chim các-đi-nan đang say xưa vì đường, vì mùi hương, vì hương vị mật ong nên đã không còn biết gì nữa, không còn phân biệt nổi đó là trời hay đất đang chọc thủng, dấn sâu vào giữa những vầng mây hồng cũng đang phình to ra như những cây Judé trong vườn nhà. Aurore quay trở lại phòng mình.

Dù đến bất cứ nơi nào, chị cũng chỉ có quyền được ở phòng trẻ, chứ chưa bao giờ được ở phòng dành cho khách hay ở ca-na-pê trong sa-lông, không : phòng trẻ ! Ngay từ hồi còn bé, mỗi lần được đến một nơi nào đó chị như bị ấn định vào những chiếc giường chật hẹp kiểu này, đến những mùi vị sống động xa xưa thường được đọng lại trên chăn đệm đến nỗi chúng trở thành một sự ám ảnh. Chiếc giường của Christian, con gái của Gloria có một mùi khó chịu, còn căn phòng thì vừa xấu xí lại vừa mang dáng vẻ lộn xộn và cẩu thả như thể nó đã từng chứa chấp một loạt những kẻ thù mà người nào cũng muốn tranh chấp vị trí của kẻ đến trước. Trên giấy gián tường có trang trí những bông hoa nhỏ li ti, chủ nhân của căn phòng đã bắt đầu gài lên đó những nhân vật nổi tiếng của Walt Disney, tiếp đến là giai thoại của ngựa : hai trang đặc kín của một cuốn tạp chí được gián xung quanh giường ; sau cùng, gần đây nhất là những bức ảnh đen trắng được phóng to như người thật của Jame Dean và của Maryline.

Bức ảnh Jame Dean đang hờn dỗi ngự trên bàn bằng gỗ trắng lốm đốm những vì sao long lanh của những miếng băng dính. So Cute ! Thành ngữ thâu tóm nhiều vật thể êm dịu hay trung tính bởi thói uỷ mị ban đầu, loại băng dính nhãn hiệu này thường được dùng cho trẻ em, cho các loài động vật hay cũng thường được dùng để làm đồ trang trí bằng ni-lông treo ở cửa sổ và cho Jame Dean, người đã sử dụng ma tuý cho đến tận lúc chết. Đánh giá cao đôi môi hờn dỗi của Jame Dean trong bức ảnh, SO CUTE chỉ ra rằng Christian đã bắt đầu để ý đến đàn ông, một dấu hiệu tình cảm của tuổi dậy thì. Còn Maryline thì đứng lênh khênh, chiếc váy của cô bay phấp phới phía trên ống thông gió như muốn chứng minh cho mọi người hay rằng cô là hình mẫu phụ nữ lý tưởng của họ.

**

Trong suốt thời thơ ấu của mình, Aurore cũng quan tâm tới một nữ nghệ sĩ được tôn thờ của thời đại. Những người bạn cùng lớp đã mang đến nhà trọ cho chị một cuốn tạp trí “Paris match”. Trên trang bìa có đăng bức ảnh của Lola Dole. – ảnh cậu đấy à ? cả bọn xúm vào hỏi chị. – Thôi nào, thú nhận đi đó chính là Đằng ấy rồi. Và thế là chẳng cần một dấu hiệu báo trước, cũng chẳng cần đợi cho chị có thời gian tỏ ý nghi ngờ dù chỉ trong nụ cười hay trong ánh mắt, cả bọn đồng thanh nói rằng chị rất đẹp. - Hãy nói đi, nói rằng đó chính là cậu…chỉ cần sửa sang tý chút, một chút thôi, đây rồi, kiểu trang phục “Tiểu thư de Lampère” của nhà may chuyên dành cho giới nữ sinh này với chiếc váy hở toàn bộ phần vai, làm bằng vải xa tanh trắng, nụ cười sáng lấp loá ! Cậu giống như một nữ hoàng !

Trong môi trường này, đóng phim quả là không được thích hợp cho lắm. Mọi người có thể bao dung cho những diễn viên múa bởi họ phải khổ luyện rất nhiều, và phải tuân theo một chế độ “kỉ luật sắt”; tiếp đến là những diễn viên sân khấu chuyên đóng trong các vở kịch cổ điển, khi họ phải diễn những cảnh độc thoại với những bài nói rất dài và rất khó ; còn các nữ nghệ sĩ điện ảnh hay những cô người mẫu thì chỉ có mỗi việc dưỡn dẹo, đi qua đi lại như những con ngốc thì lại thường rất bị khinh rẻ đến nỗi mà họ phải thay đổi tên họ và chỉ dùng mỗi bí danh mà thôi.

Thì cũng giống như các nhà văn, cũng giống như ta - Aurore tự nhủ. Khi chị cho xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tiên, dì Mimi đã không muốn chị ký tên thật của cha mẹ mình. Aurore đã phải đôn đáo hỏi hết người này đến người khác để tìm cho mình một bí danh, thế nhưng họ lại chỉ là những người hoàn toàn xa lạ. Một nhà văn có tên tuổi đã tặng cho chị tên ngôi nhà nơi thôn dã của ông nhưng chị đã từ chối vì cái tên đó có vẻ như bao hàm một sự bảo trợ quá lộ liễu.

Thế là đương nhiên, chị thay đổi tất cả tên, họ và nguồn cội. Chị đã chọn tìm trong danh sách những người quá cố được tiễn đưa trong ngày trên những chuyến xe tang một cái tên Aurore Ame tạ thế ở tuổi 88- một con người khốn khổ được đưa đến hố chôn tập thể. Phải khó khăn lắm chị mới làm quen được với cái tên này và nhất là cái tên Aurore.  Chị lưỡng lự trước khi quyết định trả lời một ai đó khi nghe họ gọi tên Aurore Ame và lại càng thờ ơ hơn khi nhìn chúng được viết ra trên mặt giấy, chị thấy nó thật giả dối, cũng giả dối như những cái tên họ  mà những nhà văn gán cho những nhân vật của mình mà chẳng có một suy xét gì. Còn chị tự nhận cho mình một cái tên theo cách tồi tệ nhất, bị đẩy xuống tận cùng của hư vô do một cái tên, một cái họ không phải của chính mình.

Những người bạn học cứ khăng khăng tin rằng chị là Lola Dole - Nữ minh tinh màn bạc này là một trong những nữ nghệ sĩ điện ảnh đâù tiên chưng nguyên cả tên họ của mình  trong phim, còn cái tên họ thật của Lola chỉ là một biệt danh được ấn định để bảo vệ cuộc đơì ẩn dật của Aurore, thậm chí lúc đó vẫn chưa phải là Aurore mà chỉ là Juju như các bạn vẫn thường âu yếm gọi đùa. Nền giáo dục trong trường lúc đó thật khô khan và thiếu hẳn vẻ lãng mạn, đến nỗi mà câu chuyện này là chủ đề số một được bàn tán say sưa ở khắp nơi trong kí túc xá. Những bạn ở ngoại trú thì cố gắng hết sức để mang đến những tạp chí điện ảnh. Điều chắc chắn rằng, giờ đây cùng với tuổi tác, những người bạn học cùng ngày ấy hẳn vẫn thích hơn khi nói với con cháu của họ rằng, đã có một thời họ học cùng lớp với Lola Đôn - nữ nghệ sĩ tuyệt diệu nhưng cũng đầy tai tiếng hơn là với Aurore A-me, nữ nhà văn mà họ chỉ đọc những tác phẩm văn học của cô với một thái độ ngờ vực. 

Aurore nhập cuộc chơi với một sự chân thành và nó đã mang tới cho chị sự kích động thật sự. Chị cũng chẳng buồn để ý đến những điều bất chắc có nguy cơ bị phát hiện, chị còn dám  xuất hiện trong những buổi trình diễn nói chuyện trực tiếp của kì thi hết cấp III. Lại bị kích động bởi những học sinh nội trú, những người này lẽ ra phải đứng ra làm chứng trong trường hợp sự vụ bị đổ bể. Khi người kiểm tra tới hỏi chị, đó là một người thanh niên còn rất trẻ, mái tóc cắt ngắn và là bạn đọc trung thành của tạp chí Sổ tay điện ảnh : - Xin lỗi cô nhưng…Nếu như trên thực tế chị không phải là Lola Dole thì…, song chị nhìn thẳng vào mắt anh ta và nở một nụ cười mà giờ đây tất cả mọi người đều bắt chước và cho rằng nó giống như  bông hồng có ánh xà cừ. Phản ứng đầu tiên, anh ta cho rằng chị trẻ hơn rất nhiều so với trong ảnh, nhưng ai cũng biết rằng trang điểm đôi khi làm cho người ta già đi, và một điều nữa là đối với một người dân na-uy, chị nói hầu như không có trọng âm. Anh ta thích mái tóc của chị vàng thêm chút nữa, nhưng tóc thì cũng như trang điểm, người ta có thể dễ dàng thay đổi độ gam màu tối sáng. Anh ta ra về lâng lâng hạnh phúc và sung sướng, kích động đến cực điểm : Bởi vì Lola Dole… các bạn biết rồi đấy, khi nàng xuất hiện trước mắt các bạn với một chiếc váy ngắn nhiều nếp gấp, nàng có một vẻ tươi mát của một nữ sinh nội trú !

Khi dì Mimi hỏi chị muốn làm gì sau này, Aurore đã không dám trả lời dì rằng chị muốn trở thành nữ diễn viên điện ảnh. Ra đời trước Aurore khoảng từ 5 đến 6 tuổi, Lola Đôn đã ít nhiều vạch ra cho chị con đường để đi tới, và luôn là một hình mẫu trong cuộc sống đời thường của chị. Danh tiếng của chị ngày một tăng nhanh, đâu đâu người ta cũng bàn tán về chuyện này, thậm chí cả dì Mimi cũng rất hài lòng – thế đấy, đến dì mà cũng phải thú nhận điều ấy! Dì Mimi hài lòng bởi sự giống nhau ấy chỉ liên quan tới hình dáng bên ngoài chứ cô cháu gái yêu không bắt bà phải  xấu hổ trước một danh tiếng nổi danh là xì-căng-đan. Lola đã từng chung sống với một nam danh ca hát đủ các loại nhạc và đã rất nổi danh trên màn hình đen trắng của ti vi. Với một chiếc kèn trên môi và chiếc áo vét của người bồi bàn, anh ta say xưa, đung đưa theo điệu nhạc Măm-bo, trong khi đó thì người kia đang rệu rạo lái xe, tự đâm vào sườn một chiếc xe Et-tơ-ren gây ra một tai nạn ôtô, làm chiếc xe của cô bị nát tung ra từng mảnh. Nàng lái xe với một chai rượu uýt-ky trong tay!

Aurore vẫn thận trọng ẩn mình trong chiếc bóng của Lola, không thực sự gắn sự quan trọng cho việc giống nhau về hình thức, tự hài lòng về việc giữ gìn nó hơn là phô trương nó. Chị biết rất rõ mình không phải là Lola, nhưng Lola lại là một cái biệt danh quá đỗi thân thương đối với chị, đến nỗi mà chị dám chắc không khi nào chị còn có cùng một cảm giác khi dùng lại cái tên Aurore A-me. Không vì sự nổi danh của nghệ sĩ ở khắp nơi, thì có lẽ chị đã kí tên dưới những bài viết đầu tiên của mình : Lola Đôn. Lola Đôn đã sống trong chị nhiều hơn là chị sống trong chính bản thân mình, sống với chị nhiều hơn là chị sống với chính mình. Như thể là chính chị đã tạo ra nàng và Lola Đôn là một trong những nhân vật đầu tiên của toàn bộ những nhân vật mà chị đã gây dựng lên trong những cuốn tiểu thuyết của mình.

Chiếc váy ngắn trắng tinh của Maryline chùm kín tất cả độ rộng của cánh cửa phòng. Aurore chưa một lần cảm thấy nữ nghệ sĩ này có vẻ quyến rũ cả, thậm chí ngay cả thời kỳ hưng thịnh nhất của ả, chị nhớ lại rằng đã có thời chị coi ả ta giống như một người đàn bà hơi quá lứa và lỗi thời. Về vẻ đẹp, ả ta kém xa Jean Seberg, Anna Karina* và tất cả những nữ nghệ sĩ trẻ khác cùng thời. Với một cơ thể không đồng đều, chỗ thắt vào quá mức chỗ phồng ra quá độ, bụng tròn phinh phính, hai đầu gối phị ra và bộ ngực quá cỡ nặng nề, ả ta thua xa Lola Đôn cả ngàn lần – người mà chỉ duy nhất với cặp vú trần dưới làn áo pull lính thuỷ mong manh đã làm cả nước Pháp choáng váng say sưa.

Thế nhưng Christian lại thích Maryline, người có lẽ tuổi tác phải tương đương với bà ngoại nó hơn là một Lola Dole mà phong cách và kiểu tóc của nàng lại một lần nữa được những thiếu nữ ưa chuộng. Christian có biết Lola Dole. Hàng năm con sâu rượu già này vẫn thường biểu diễn ở cuộc hội thảo về nữ quyền ở Mít-đơ-uây và cái chết bất ngờ đã làm cho Maryline dừng lại mãi trong sự mong manh của tuổi trẻ vĩnh hằng.

...