Khổng
Tử dạy 7 điểm dễ dàng nhìn ra quân tử và tiểu nhân
Trong
“Luận ngữ”, Khổng Tử viết rằng “đức hạnh” là sự khác biệt lớn nhất giữa người
quân tử và kẻ tiểu nhân.
Người
quân tử không hẳn là một người quá thông minh hay quá giỏi giang. Tuy vậy người
quân tử là người có lòng tự trọng, trách nhiệm và tính nhân văn cáo. Tiểu nhân
thì ngược lại, tuy vậy có những tiểu nhân rất thông minh, tài giỏi nhưng hướng
cái tâm cho những việc hại người vì lợi ích riêng của mình. Luận bàn về nhân
cách không phải là điều hay khi bản thân mình con chưa hoàn thiện, nhưng ở cái
xã hội mà lòng tự trọng được bán rẻ cho lợi ích cá nhân, tính trách nhiệm bị
đùn đẩy cho kẻ khác thì kẻ "ít học" vẫn phải bức xúc. Bởi nếu lặng im
thì hóa ra lại thành người nhu nhược.
Từ
xưa đến nay, trong giáo dục làm người thường dùng “quân tử” làm hình mẫu nhân vật
để hướng đến. Vậy như thế nào để dễ dàng nhận ra quân tử và tiểu nhân? Khổng Tử
dạy chúng ta nhìn vào 9 điểm dưới đây:
1.
Trí tuệ
Người
quân tử trước sau đều giữ vững mình, không lay động. Kẻ tiểu nhân luôn luôn ở
trong suy tư lo nghĩ.
Người
quân tử lòng dạ luôn quang minh chính đại, sáng sủa, rộng rãi, thần định, khí
an. Kẻ tiểu nhân thì lúc nào cũng tính toán so đo, suy tính thiệt hơn cho nên
thường xuyên “mặt mày ủ rũ”.
Người
quân tử luôn khoan dung, không thù hận người khác, lạc quan tươi vui cho nên họ
“ngẩng lên không xấu hổ với trời, cúi xuống không thẹn với đất”. Kẻ tiểu nhân
trong lòng luôn có sự tình nào đó chất chứa, ấp ủ, luôn cảm thấy người khác
không đúng, xã hội không đúng với mình, cảm thấy người khác hơn mình là không
thể chịu được nên luôn toan tính.
2.
Khí chất
Phạm
là những người quân tự họ sẽ trọng nghĩa khí
Người
quân tử rộng rãi mà không kiêu, kẻ tiểu nhân kiêu căng nhưng lại nhỏ hẹp. Người
quân tử ung dung bình thản mà không kiêu ngạo, kẻ tiểu nhân kiêu ngạo nhưng
trong lòng không yên. Hơn hai ngàn năm trước, Không Tử dạy rằng “chủ yếu nhìn
khí chất” để phân biệt người.
Người
quân tử trang trọng, tâm thái bình thản, “khí định thần nhàn”, không có cảm
giác kiêu căng ngạo mạn. Kẻ tiểu nhân ngạo mạn, tự cao tự đại, luôn công kích
người khác.
3.
Kết giao bạn bè
Người
quân tử giúp người mà không so đo tính toán, kẻ tiểu nhân so đo tính toán mà không
giúp đỡ người. Người quân tử hòa mình chứ không cùng người khác câu kết, móc
ngoặc nhưng kẻ tiểu nhân lại câu kết với người khác mà không hòa mình cho dù bề
ngoài thì tưởng như hòa mình với mọi người.
Làm
như vậy là bởi vì, người quân tử khi kết giao với ai cũng dùng tấm lòng ngay thẳng
chính trực, đối xử công bằng với tất cả mọi người.
Kẻ
tiểu nhân lại muốn kết bè phái với những người có cùng tư tưởng mục đích với
mình, gạt bỏ người đối lập, để làm những điều sai trái, hại người lợi mình.
4.
Lời nói và hành vi
Người
quân tử hòa mà không đồng, kẻ tiểu nhân đồng mà không hòa. Ý nói rằng, người
quân tử có thể lấy “đạo nghĩa” mà bao dung hết thảy các ý kiến, xây dựng một bầu
không khí hài hòa. Kẻ tiểu nhân thường có thói quen nói theo ý người khác, vào
hùa và phụ h ọa theo nhưng trong lòng lại không nghĩ giống như lời nói.
Người
quân tử có thể bao dung hết thảy những ý kiến bất đồng và cũng không giấu diếm
quan điểm bất đồng của mình, chân thành đối xử với người khác. Nhưng kẻ tiểu
nhân lại luôn giấu diếm suy nghĩ tử tưởng của mình, bằng mặt không bằng lòng.
5.
Phẩm chất
Khổng
Tử nói: “Người quân tử yêu cầu chính là bản thân, kẻ tiểu nhân yêu cầu chính là
mọi người”. Tức là khi xảy ra vấn đề, xảy ra mâu thuẫn, người quân tử sẽ tự xét
lại, nhìn lại bản thân xem có tội lỗi gì không, tìm kiếm sai sót ở bản thân
mình từ đó sửa chữa và không ngừng tiến bộ.
Kẻ
tiểu nhân thì ngược lại, luôn nhìn vào người khác, đổ lỗi trách cứ người khác
mà không nhìn lại mình. Họ yêu cầu người khác rất cao nhưng lại không có yêu cầu
gì cho bản thân và dần dần họ sẽ rơi rớt xuống phía dưới, không có tiến bộ.
6.
Chí hướng
Người
quân tử luôn hướng lên, hướng xa còn kẻ tiểu nhân thì lại mỗi ngày sa xuống dưới.
Cũng có giải thích rằng, người quân tử thuận theo Thiên lý, ngày càng cao minh
còn kẻ tiểu nhân lại thuận theo dục vọng của bản thân nên ngày càng đi xuống.
Người
xưa nói, làm người, chí phải đặt ở cao xa. Một người đặt chí hướng ở nơi cao xa
thì được gọi là “thượng đạt”, còn đặt ở nơi thấp thì được gọi là “hạ đạt”. Hướng
về phía trước ở đây là hướng thiện, không ngừng sửa sai lầm, theo đuổi đạo
nghĩa. Hướng về phía dưới là không biết sửa sai, không biết tu thân dưỡng tính,
ngày một sa sút.
7.
Truy cầu
Điều
mà người quân tử suy nghĩ và lo âu chính là “đức hạnh”, điều mà kẻ tiểu nhân
đăm chiêu lo nghĩ chính là bổng lộc, lợi ích. Người quân tử luôn cân nhắc để
không phạm pháp, vi phạm đạo đức, kẻ tiểu nhân làm mọi cách để giành được lợi
ích cho bản thân.
Chính
vì vậy, người quân tử trước sau cũng sẽ có kết cục tốt, còn kẻ tiểu nhân tuy được
cái lợi trước mắt nhưng sẽ phải trả giá hơn điều nhận được.
Làm
thế nào để phân biệt người quân tử và kẻ tiểu nhân?
Những
người biết hy sinh chịu thiệt về bản thân để làm cho tập thể tốt lên thì đó
chính là quân tử vì có thể chịu thiệt, thật sự không phải là một việc dễ dàng,
cần phải có tâm độ lượng rộng rãi của bao dung nhẫn nhịn.
Cam
tâm tình nguyện chịu thiệt, đại diện cho khoan dung đại độ, coi trọng tính nhẫn
nhục.
Từ
nghìn xưa đến nay rất nhiều những anh hùng đều là bởi vì có khả năng nhẫn nhục
và chịu thiệt đã làm nên đại sự.
Nổi
danh nhất chính là Hàn Tín, khi xưa ông đã đã có thể nhẫn nhịn chịu đựng nỗi nhục
chui hang.. Có thể nói rằng là đã chịu nhục đến cực điểm, bởi thế sau này Hàn
Tín đăng đàn bái tướng, được Lưu Bang phong làm Tam Tề Vương.
Qua
đó, ta có thể thấy những người quân tử thường sẽ có thể thành công, làm nên đại
sự và sẽ trở thành những nhà lãnh đạo.
Ngược
lại, những kẻ tiểu nhân thường vì những mục đích của bản thân mà sẵn sàng bán đứng
người khác. Những kẻ này sẽ bất chấp tất cả để mưu cầu danh lợi mà không từ một
thủ đoạn nào.
Những
tên này thường có những kết cục không mấy tốt đẹp và cũng không thể đạt được
thành tựu nào lớn trong sự nghiệp
Như
vậy để phân biệt người quân tử và kẻ tiểu nhân chúng ta hãy nhìn vào những hành
động và thái độ của mọi người trong công việc hay trong cuộc sống để phân biệt
họ là quân tử hay tiểu nhân.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét