Lâu đài Fontainebleau – “Dinh thự gia đình Hoàng gia” trong gần 9 thế kỷ của các Vua và Hoàng đế Pháp

Lâu đài Fontainebleau – “Dinh thự gia đình Hoàng gia” trong gần 9 thế kỷ của các Vua và Hoàng đế Pháp

“Nếu chúng ta cứ quá để tâm lo lắng khi nào mọi việc sẽ hoàn thành thì chúng ta sẽ chẳng bao giờ thực hiện được điều gì cả", (vua Francois I) Lâu đài Fontainebleau Dinh thự gia đình của các vua và hoàng đế Pháp trong gần 9 thế kỷ. Thoạt nhìn thì đó chỉ là đẹp, mà đã là lâu đài hoàng gia thì phải đẹp rồi ! Nhưng điều đặc biệt, đó là có lẽ ít Lâu đài Hoàng gia Pháp nào lại mang tầm lịch sử như LĐ Fontainebleau này. Được khởi công xây dựng vào năm 1137, được mở rộng thêm dưới triều vua Saint Louis (1214 - 1270) và đến thời vua François I (1494 - 1547) thì lâu đài được tân trang theo phong cách Phục Hưng. Từ vua François I tới hoàng đế Napoléon III, nơi đây được coi là “dinh thự gia đình hoàng gia”, chính vì thế nên Lâu đài đã lưu giữ dấu ấn của rất nhiều triều đại Vua và hoàng đế Pháp trong kiến trúc và di tích. Vậy nên Fontainebleau không phải là lâu đài của một vị vua, mà là của các vua, nơi đây là một "dinh thự gia đình", được truyền thừa từ thế hệ này sang thế hệ khác, từ thời Trung cổ cho đến thế kỷ 19. Mỗi vị vua và hoàng đế kế tục lại phụ thêm đôi nét riêng của mình vào lâu đài. Vậy nên khi đến đây, chúng ta có cảm giác được chìm mình vào các triều đại quân chủ của nước Pháp. Những cách tân và dấu ấn nổi bật nhất, có lẽ cần phải kể đến thời François đệ I. Từ thời Trung cổ, Fontainebleau đã được các vị vua coi là “lâu đài săn bắn”. Vào thời đó, săn bắn là một nghi lễ, biểu tượng của quyền lực và địa vị. Mặc dù không phải vị vua nào cũng đều thích săn bắn, nhưng săn bắn vẫn là một thể thức vừa hoang dã vừa mang tính nghi lễ để Quốc vương thực hiện đầy đủ nhiệm vụ và trọng trách của mình. Vào thế kỷ 14, giữa đại dịch Dịch hạch, Fontainebleau trở thành nơi ở thường xuyên và được các vị vua rất thích. Đến đây, họ vừa đắm mình vào các "cuộc vui xa hoa" và săn bắn, vừa tận hưởng không khí được coi là trong lành và tốt cho sức khỏe hơn so với Paris. Cung điện này cũng là nơi chào đời của một số Thái tử. Do cuộc Chiến tranh Trăm năm (1337–1453), triều đình Pháp đã rời bỏ miền Bắc nước Pháp để đến vùng Val de Loire. Lâu đài Fontainebleau, nơi vốn đã tồn tại qua nhiều giai đoạn huy hoàng trong thời Trung cổ và là sự khẳng định quyền lực của hoàng gia, đã bị bỏ hoang cho thời gian tàn phá. Những gì còn lại của nó vào năm 1527 (khi François I bắt đầu khôi phục) thì chỉ còn là một tàn tích uy nghi, không thể ở và không có người ở, một lâu đài có “dòng dõi rất cổ xưa” nhưng lịch sử dường như đã thuộc về quá khứ… Cái nôi của thời kỳ Phục hưng Pháp Năm 1527 đánh dấu sự ra đời lần thứ hai thực sự của lâu đài nhờ công sức của vua François I. Vừa gần vừa xa Paris, Fontainebleau có mọi thứ để quyến rũ vua François I. Có một giai thoại kể rằng, François I là một vị vua bị sỉ nhục ! Bởi ông đã bị thua trận, bị bắt và bị giam cầm ở nhiều nơi, từ năm 1525 đến năm 1526, ông bị giam ở Madrid, thủ đô của Tây Ban Nha. Nghe nói đó là quãng thời gian đầy thử thách và nhọc nhằn đối với ông. Khi trở về Pháp, để quên đi nỗi đắng cay đó, ông đã để mắt đến khu tàn tích danh giá thời trung cổ này và bắt tay vào tái thiết tòa lâu đài. Năm 1527 đó, François I đã ra lệnh cải tạo tòa lâu đài cũ. Các tòa nhà đang bị xuống cấp nặng nề, để xây dựng lại gần như toàn bộ. Chỉ có pháo đài là được bảo tồn nguyên vẹn (vả lại hiện giờ Pháo đài ấy vẫn tồn tại). Vẫn trên nền móng cũ, vẫn được giữ nguyên bản thiết kế ban đầu, những người thợ xây dựng bậc thầy đã dựng lên một tòa nhà mới rộng rãi hơn, có nhiều ô cửa lớn và mái nhà cao đón nhiều ánh sáng hơn (các lâu đài thời trung cổ đa phần có ô cửa sổ nhỏ, không gian bên trong thường rất tăm tối) và phía tây được mở rộng với một nơi ở được trang hoàng theo phong cách Phục Hưng đẹp nhất, phong phú nhất. Trên cổng lớn ra vào thời trung cổ trước đây, một lối vào hoành tráng đã được xây dựng, có cổng mạ vàng, với các khoảng không có mái vòm chồng lên nhau phản ánh rõ bố cục mang phong cách "bác học" hơn. Công trình xây dựng ngày càng trở nên tham vọng, phản ánh sự quan tâm ngày càng tăng của nhà vua đối với Fontainebleau: năm 1528, việc xây dựng phòng trưng bày François I bắt đầu, làm thay đổi diện mạo của tòa lâu đài mãi mãi. Việc xây dựng sân sau lớn vào năm 1537 ở phía tây với mặt bằng rộng lớn, vuông vức (hiện nay là sân chính) chứng tỏ ảnh hưởng của kiến trúc Ý đã đưa Fontainebleau lên hàng ngũ những công trình đầy tham vọng nhất thời bấy giờ, khiến mong muốn của nhà vua muốn biến nơi ở của mình thành "Tân Roma" thành sự thật. Để khôi phục lại hình ảnh triều đại của mình, nhà vua đã giao phó cho vô số nghệ sĩ, hầu hết là người Ý, như Rosso Fiorentino và Primatice, những người đã sáng tạo và thiết kế những đồ vật trang trí lớn và một phong cách nghệ thuật vô tiền khoáng hậu ở Pháp. Họa sỹ xứ Florence, Rosso Fiorentino, đã dùng ngôn ngữ ngụ ngôn cũng như các văn từ lịch sử và thần thoại cổ đại, sau này đã làm cho Fontainebleau trở nên nổi tiếng. Sau đó, Primatice đã đến Fontainebleau vào năm 1532, nhà vua đã đặt ông thực hiện nhiều đồ trang trí. Họa sỹ Primatice cũng là người phụ trách trang trí các phòng tầng trệt, nơi François I trưng bày những bức tranh quý giá như La Joconde hoặc La Vierge au Rocher của Leonardo da Vinci. Lâu đài «nguồn», Fontainebleau sở hữu một thư viện hoàng gia, nơi tập hợp các “nguồn” văn học cổ đại, tiếng Hy Lạp và tiếng La tinh, nuôi dưỡng chủ nghĩa nhân văn hoàng gia dưới sự hướng dẫn của triết gia Guillaume Budé. Chuyện kể rằng thời ấy nhà vua đã luôn đeo chìa khóa phòng trưng bày này ở cổ, đây là phòng trưng bày đầu tiên, và chỉ những vị khách quý mới được mời tới đó. Sử sách kể lại rằng nếu như François I tiếp nhiều đại sứ của các triều đình châu Âu tại Fontainebleau, thì chính là tạo cho họ ấn tượng như đang đi dạo trên các hành lang và khu vườn của một "tân Roma". Nhất là chuyến thăm của Hoàng đế Charles Quint Tây Ban Nha vào lễ Giáng sinh năm 1539, đã khẳng định tầm quan trọng của một lâu đài đã trở thành "dinh thự của nhà vua". (Chính Hoàng đế Charles Quint đã bắt François I làm tù binh trong hai năm 1525 – 1526) “Nếu chúng ta cứ quá để tâm lo lắng khi nào mọi việc sẽ hoàn thành thì chúng ta sẽ chẳng bao giờ thực hiện được điều gì cả", Francois I đã nói như thế. Và trên thực tế là khi nhà vua qua đời vào năm 1547, thì lâu đài Fontainebleau vẫn đang trong quá trình xây dựng. Do đó, việc hoàn thành dự án được giao cho người thừa kế của ông, vua Henry II. Trong suốt thời gian trị vì của mình, Henry II thường xuyên ở lại Fontainebleau như cha mình và tiếp tục dự án đầy tham vọng biến nơi này thành nơi cư trú chính của chế độ quân chủ. Vào cuối triều đại mình, nhà vua này đã chứng kiến việc xây dựng cầu thang hình móng ngựa đầu tiên, tạo lối đi mới lên các căn hộ ở tầng một. Chính tại "ngôi nhà hợp pháp" này, mà sáu hoàng tử của nhà vua đã chào đời, trong đó có vua François II (sinh 19/1/1544) và vua Henri III (sinh 19/9/1551). Khi vua Henry II qua đời năm 1559, góa phụ của ông là thái hậu Catherine de Medici đã bộc lộ sở thích của mình đối với kiến trúc xây dựng. Bà giao lâu đài Fontainebleau cho họa sỹ Primatice, khi này đã 55 tuổi, lập kế hoạch cho việc tái thiết trùng tu tân trang các tòa nhà, đồ trang trí. Họa sỹ người Ý đã xây dựng, cải tạo, trùng tu… Và dưới bầu trời hỗn loạn của các cuộc chiến tranh tôn giáo liên miên, những bối cảnh cuối cùng của thời kỳ Phục hưng Pháp đã đạt đến độ chín muồi... Trong 10 năm (1527-1537), dự án tái phát triển một khu nhà nghỉ săn bắn đã trở thành một dự án đầy tham vọng và hoành tráng, đưa Fontainebleau trở thành "dinh thự" yêu thích của nhà vua. Là một trung tâm nghệ thuật mà thế kỷ 19 gọi là “Trường phái Fontainebleau”, lâu đài đã trở thành nơi ở đặc quyền của các vị vua Valois, từ François I đến cháu trai ông là Charles IX. Đây là cung điện đúng như François I mong muốn, với thiết kế hoành tráng được những người kế nhiệm ông tô điểm thêm, thành một tòa lâu đài như chúng ta được thăm ngày nay... Một dấu ấn đậm được ghi lại tại tòa lâu đài này có lẽ là dưới thời Napoléon I. Chính tại đây trong một căn phong, vị Hoàng đế đã ký giấy thoái vị trước người Anh, và trên bậc cầu thang hình móng ngựa tuyệt đẹp, cũng vẫn vị hoàng đế ấy đã nói những lời từ biệt đầy xúc động với quân đội của mình để chuẩn bị chuyến đi đầy biệt xứ lần 1! Cùng với những thăng trầm tao loạn, với binh biến của hai cuộc Đại chiến Thế giới thì hiện nay, Lâu đài Fontainebleau vẫn luôn là nơi thu hút khách du lịch thập phương, nhất là các học sinh từ lớp nhỏ nhất đến các trường đại học. Nơi đây cũng thường xuyên tổ chức các festival nghệ thuật văn hóa Pháp và Quốc tế. Paris 06 2025 Hiệu Constant